‘Transitie gebouwde omgeving is in volle gang’

Corporaties gaven in 2023 ruim 9 miljard euro uit aan onderhoud en verduurzaming. Woningeigenaren vroegen voor 115.175 woningen ISDE-subsidie aan. Het aantal warmtepompen in de bestaande bouw? Bijna 110.000, waarvan minimaal de helft hybride. Een duik in de cijfers.

“De transitie in de gebouwde omgeving is in volle gang”, zo meldt demissionair minister De Jonge onlangs aan de Tweede Kamer. “De daling van het gebruik van aardgas zet gestaag door. Huishoudens verbruikten in 2023 11 procent minder aardgas dan in 2022, hoewel de winters wat temperatuur betreft vergelijkbaar waren, zo blijkt uit de recente cijfers van het CBS. Huishoudens isoleren volop, installeren zonnepanelen of schaffen een (hybride) warmtepomp aan.”

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat ‘we’ tot 2050 ruim 7 miljoen huizen en 1 miljoen gebouwen gaan verspijkeren tot ‘goed geïsoleerde woningen en gebouwen, die we met duurzame warmte verwarmen en waarin we schone elektriciteit gebruiken of zelfs zelf opwekken’. Met een tussendoel: 1,5 miljoen koopwoningen, huurwoningen en utiliteitsgebouwen moeten in 2030 al zover zijn.

De update richting de Kamer geeft een inkijkje anno 2024, met daarbij verwijzingen naar diverse onderzoeken, zoals monitors van TNO en CBS over het gebruik van de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) en het Nationaal Warmtefonds, alsook de Aedes benchmark, die inzicht geeft in hoeverre de corporaties op stoom zijn met hun verduurzamingsopgave.

Corporaties

Om met die laatste te beginnen: uit de Aedes benchmark blijkt dat corporaties volop aan de slag zijn met verduurzamen van hun woning. Focus daarbij ligt op de E, F en G-labels, omdat die vanaf 2029 niet meer mogen worden verhuurd. In de benchmark zijn 2,16 miljoen zelfstandige woningen van 250 corporaties meegenomen, die een representatief beeld van de energetische prestaties van de corporatiesector geven.

De gemiddelde jaarlijkse netto warmtevraag tussen 2022 en 2023 is afgenomen van 118,0 kWh/m² naar 112,2 kWh/m². Om die op het niveau van de Standaard voor Woningisolatie te krijgen, moet nog flink wat gebeuren. Dat geldt met name voor de woningen met een bouwjaar tussen 1945 en 1974. “Het grootste deel van de corporatievoorraad, circa 39 procent, is in deze periode gebouwd. Binnen dit segment zijn de uitdagingen dan ook het grootst.”

Anderzijds: inmiddels heeft 38,6 procent van de corporatievoorraad energielabel A of beter. Het aantal woningen met energielabel E, F en G is gedaald van 247.300 naar 180.700 corporatiewoningen, al lijkt dat voor de helft aan een verandering in de meetmethodiek (NTA8800) te liggen.

Bijna één op de vijf corporatiewoningen heeft zonnepanelen (19,9 procent). Nog maar weinig bestaande woningen zijn aangesloten op een aardgasvrije warmtebron. Een verklaring daarvoor is dat corporaties in veel gevallen nog wachten op plannen van de gemeenten, die op wijkniveau de regie hebben. Ofwel: komt er een collectieve oplossing zoals een warmtenet of wordt de individuele route bewandeld?

Corporaties investeerden 9,1 miljard euro in de instandhouding van hun woningbestand in 2022. Dat is gemiddeld 3.739 euro per woning en bijna twee keer zoveel als bij de start van de Aedes benchmark in 2014 (1.950 euro). De toename komt vooral door het verduurzamen van de woningvoorraad. In 2023 werd in 123.227 woningen meer dan 10.000 euro uitgegeven.

ISDE en Nationaal Warmtefonds

Ook bij woningeigenaren zie je een stijgende lijn, als je op het aantal subsidieaanvragen af mag gaan. In de eerste helft van 2023 alleen al zijn voor 115.175 woningen ISDE-subsidieaanvragen toegekend, schrijft TNO in de Monitor ISDE-I. Dat is meer dan in heel 2022 bij elkaar, toen de subsidie 80.925 werd toegekend. Opmerking daarbij: vanaf 2023 werd het mogelijk om als woningeigenaar voor één isolatiemaatregel subsidie aan te vragen. Voorheen moest je om subsidie te krijgen twee maatregelen laten uitvoeren.

Met de toegekende subsidie zijn 162.495 verduurzamingsmaatregelen genomen. Spouwmuurisolatie voorop (37.685 keer), gevolgd door glasverbetering (34.970 keer), een warmtepomp (33.750 keer), vloerisolatie (33.635 keer) en dakisolatie (13.055 keer). De warmtepomp (en in mindere mate ook de zonneboiler) zijn vooral populair bij woningen die al op energielabel A of beter zitten, dat zijn over het algemeen ook de wat nieuwere woningen. De meeste subsidieaanvragen zijn toegekend aan woningen gebouwd tussen 1945 en 1975. Het budget voor de ISDE was 560 miljoen euro in 2023, voor 2024 is dat 600 miljoen euro.

Bij het Nationaal Warmtefonds kunnen woningeigenaren terecht voor een lening. In de eerste helft van 2023 vroegen 8034 woningeigenaren zo’n lening aan. Daarmee zijn 11.985 verduurzamingsmaatregelen genomen. In het ranglijstje maatregelen staan zonnepanalen op nummer één (5990 keer), gevolgd door glasisolatie (2105 keer) en een warmtepomp (980 keer).

Warmtepomp-record

Wie kijkt naar warmteopwekking, ziet: 2023 was een topjaar voor de warmtepomp. De Vereniging Warmtepompen meldt op basis van de verkoopcijfers van fabrikanten dat er 150.000 stuks zijn geleverd aan groothandels en installateurs. “Dat zijn er 40 duizend meer dan in 2022, waarmee de jaar-op-jaar groei met 36% een bestendiging is van acht jaar ‘dubbele cijfers’.”

In de bestaande bouw is de warmtepomp doorgebroken, kan je gerust zeggen. Daar was een verdubbeling te zien, van ruim 50 duizend in 2022 naar bijna 110 duizend in 2023. Daarvan is minimaal de helft hybride, meldt de branchevereniging, die overigens wel een pas op de plaats verwacht in 2024 (geen dubbele groeicijfers).

Het plan van de overheid om de eisen aan verwarmingsinstallaties vanaf 2026 aan te scherpen, zal de hybride warmtepomp in elke geval geen windeieren leggen. Zo gauw er een cv-ketel wordt vervangen, komt er minimaal een hybride warmtepomp voor terug, is het idee. Waarbij je op je klompen kan aanvoelen dat er tot 2026 nog flink wat cv-ketels zullen worden verkocht, juist om die verplichting te omzeilen.

Dat is ook wat de cv-ketelfabrikanten verwachten. Zij hadden een dip in 2023, al praten we dan nog altijd over ruim 335.000 toestellen, waar Installatie.nl over bericht.

Utiliteitsbouw

In het Warmtepomp Trendrapport tot slot zijn cijfers te vinden over de utiliteitsmarkt. Volgens CBS-cijfers zijn er in 2022 meer dan 8.000 nieuwe warmtepompen geplaatst in de utiliteit, een verviervoudiging ten opzichte van 2021.

Omdat die cijfers mogelijk een verkeerd beeld geven – het CBS veranderde de meetmethodiek rondom warmtepompen in de utiliteit – heeft DNE Research met medewerking van Vereniging Warmtepompen een eigen enquête uitgevoerd die dat beeld wat nuanceert. Het zou gaan om een groei van 20 tot 50% in 2022. Naar verwachting gelden die cijfers ook voor 2023.