Circulair renoveren levert winst op
Met het auditen van 84 projecten wil Cirkelstad over drie jaar een ambitieuze maar haalbare standaard voor circulariteit bepalen. Meer aandacht voor hergebruik door renovatie is daarbij vanzelfsprekend, maar er is bovenal een heel andere benadering van een renovatieproject nodig. Dat kan een positieve milieu-impact opleveren en materialen en geld besparen.
Cirkelstad is een initiatief dat de circulaire economie wil stimuleren en aanjagen. Het brengt ambitieuze partijen op stadsniveau bijeen in een netwerk, maar stimuleert ook thema’s en concrete projecten. Het auditen van 84 projecten in het programma Samen Versnellen gaat naar verwachting over drie jaar zo veel informatie opleveren dat Cirkelstad een ambitieus maar haalbaar niveau van circulariteit kan vastleggen, samen met opdrachtgevers en opdrachtnemers. “We gaan liever eerst doen en leren en begrijpen om van daaruit organisatie en beleid te veranderen, in plaats van eerst een beleid te formuleren of de MPG steeds in kleine stapjes aan te scherpen”, zegt Wytze Kuijper van Studio ZOOOW! building formats en onder andere ‘spinner’ van Cirkelstad voor Utrecht e.o. en Amersfoort.
Integrale benadering
Kuijper zal in het kennisprogramma van RENOVATIE 2020 ingaan op het thema circulariteit en renovatie. Kuijper constateert dat op dit moment veel renovatieprojecten vooral worden aangejaagd vanuit energiebesparing. Onder invloed van gebruikers van gebouwen is het accent echter aan het verschuiven, met meer aandacht voor een prettige werkomgeving met een goed en gezond binnenklimaat. Daar komen inmiddels ook ontwerpaspecten bij als flexibiliteit, klimaatadaptie, biodiversiteit, toxiteit van materialen en circulariteit. “Je ontkomt er niet meer aan de opgave integraal te benaderen. En dat schuurt: een betere EPC gaat ten koste van een lagere MPG, de milieuprestatie op materialen. Juist door dit te durven benoemen komen we samen verder en komen er betere meetinstrumenten, tools, beleid en wetgeving tot stand en beschikbaar.”
Lagen in een gebouw
Circulair bouwen lijkt op dit moment vooral een hot item in nieuwbouw, maar Kuijper benadrukt dat het thema juist belangrijk is bij renovaties. Dat begint al bij de keuze om een gebouw te renoveren in plaats van te kiezen voor sloop/nieuwbouw. “Je moet anders gaan kijken naar een gebouw, bijvoorbeeld volgens de S6 van Stewart Brand. Die verdeelt een gebouw in lagen die allemaal een eigen levensduur hebben: de locatie, het casco, de schil, de installatie, de indeling en de inrichting. Je kunt van elke laag bepalen hoe lang die nog mee kan en op basis daarvan bepalen tot hoe ver je gaat strippen.”
Levensduur
Ook belangrijk is om het daadwerkelijke gebruik van een gebouw te bekijken in zijn totale levensduur, inclusief alle toekomstige verbouwingen. “Die zijn bijvoorbeeld bij onderwijsgebouwen en zorg heel frequent. Er wordt onbewust heel veel geld verspild. Als je daar van tevoren op ontwerpt kun je enorm veel gebruikerswaarde realiseren en kosten besparen in de exploitatiefase, terwijl de meerkosten in het ontwerp vaak minimaal zijn. Termen als Total Cost of Ownership en Total Cost of Usership horen dan ook onlosmakelijk bij toekomstbestendige vastgoedontwikkeling.”
Leren van renovaties
Kuijper ziet renovatie ook als een belangrijke leerschool. “Circulariteit is in basis begonnen met de vraag naar hergebruik. Dan kun je veel leren van wat er vrij komt bij sloop en renovatie en wat daarvan aan het eind nog waardevol is. Wat je daarvan leert is welke materialen je per definitie niet meer wilt gebruiken en om flexibel te ontwerpen, losmaakbaarheid te borgen en minder gebruik te maken van primaire grondstoffen. Het gaat steeds meer om de kunst van het weglaten (Refuse) als ultieme uitdaging met betrekking tot circulariteit. Het wordt dus ook relevant dat je kan kiezen voor het circulaire alternatief middels een productcatalogus.”
Productcatalogus
Cirkelstad helpt bij het kiezen van die circulaire alternatieven middels het samenstellen van zo’n productcatalogus, waarin bedrijven hun circulaire producten kunnen registreren, visualiseren en valideren volgens een dynamisch format, dat met de markt en met de inzichten uit de audits verder wordt ontwikkeld. Met uiteindelijk een gelijkwaardige doorrekening op basis van de Sustainable Footprint Standard die wordt beheerd door het Nationaal Duurzaamheid Instituut.
Aanbesteding
“Maar circulair bouwen begint al bij de aanbesteding: het stellen van een goede vraag. Opdrachtgevers gaan steeds meer uitvragen op ambitie en functionaliteit (wat wil je bereiken?) en minder voorschrijven wat ze willen hebben. Dus vragen om comfort in plaats van een warmtepomp voor te schrijven. Met het stellen van de juiste vraag ontstaat er ruimte voor vakmanschap, betrokkenheid en het nemen van verantwoordelijkheid in de tijd om samen tot nieuwe dingen te komen.”
Wytze Kuijper zal in het kennisprogramma van RENOVATIE 2020 ingaan op het thema circulariteit en renovatie.