Verweerd asbest spoelt uit door regenwater
Infographic over de verspreiding van asbest, uit het rapport van TNO
Op initiatief en in opdracht van de provincie Overijssel heeft TNO onderzoek gedaan naar de verwering en verspreidings- en blootstellingsroutes van asbest(vezels) die vrijkomen uit verwerende asbestdaken van schuren, stallen en woningen. Hieruit blijkt dat naast de leeftijd van het dak ook weersomstandigheden een grote rol spelen bij de verwering van het dak, en daarmee het vrijkomen van asbestvezels. De emissie van asbest door uitspoeling via regenwater is verreweg de meest dominante route. Hierdoor komen asbesthoudende restanten en -vezels in de bodem of slib terecht. De verspreiding van asbestvezels van asbestdaken naar de lucht is beperkt.
Dit nieuwe onderzoek is een aanvulling op eerdere onderzoeken naar de verwering van asbestdaken en de emissie van asbestvezels. Met dit onderzoek is voor het eerst de hele cyclus in beeld gebracht. Van verwering, verspreiding tot aan mogelijke blootstellingsrisico’s. De uitkomsten bevestigen volgens de opdrachtgever dat de aanpak van asbestdaken noodzakelijk is en blijft voor een gezonde en schone leefomgeving.
Uit het onderzoek blijkt dat de hoeveelheid vrijkomende asbestvezels door verwering van asbestdaken overeenkomt met eerdere schattingen (gemiddeld 1,2 gr/m2/jr). Op dit moment ligt er naar schatting nog 74 miljoen m2 aan asbestdaken in Nederland. Hierdoor komt er jaarlijks bijna 90 miljoen gram asbest vrij in de leefomgeving. Ongeveer 1% hiervan komt vrij als losse vezels, dat betekent 1 tot 2 miljard losse vezels per gram asbest.
Hogere leeftijd
Het blijkt niet mogelijk om aan de hand van de leeftijd van het dak te voorspellen hoeveel asbest er vanaf komt. Veel factoren spelen een rol, waaronder weersinvloeden, de constructie en de ligging van het dak, mosgroei en het gebruik van het gebouw (bijvoorbeeld stal, woning). Daardoor kan, op basis van leeftijd alleen niet worden bepaald voor welke daken sanering het meest urgent is; alle asbestdaken dragen bij aan de verdere verspreiding van asbestvezels. Wel geldt dat hoe ouder het dak, hoe verweerder het dak en hoe meer vezels en asbestrestanten vrijkomen. Door de steeds hogere leeftijd van de asbestdaken neemt de emissie van asbest(vezels) vanuit verwerende daken daardoor de komende jaren ontegenzeglijk toe.
Voor de verspreiding van asbestvezels blijkt dat de meeste asbestvezels door regenwater van het dak spoelen en dan op/in de bodem, in het oppervlaktewater of via de riolering in de rioolwaterzuivering terechtkomen. De verdere verspreiding met de afvoer van regenwater is nog onbekend. Nader onderzoek moet uitwijzen of hierdoor op sommige plaatsen hoge concentraties van asbestvezels ontstaan wat gezondheidsrisico’s of ernstige bodemverontreiniging kan veroorzaken.
Het onderzoek laat ook zien dat er weinig verspreiding van asbestvezels door de lucht plaatsvindt, ook als het dak verweerd is. Hierdoor zijn de directe gezondheidsrisico's voor omwonenden klein, omdat alleen inademing van asbest kan leiden tot ernstige ziekten.
Asbestdaken verwijderen
De risico's van bodemverontreiniging door asbestvezels en de gezondheidsrisico’s bij verspreiding in de lucht door werkzaamheden in de bodem of dakgoten blijven volgens het onderzoek reden om asbestdaken zo snel mogelijk te verwijderen. Daarnaast zorgt de asbestverspreiding bij calamiteiten, zoals branden en stormen, voor economische schade en hoge saneringskosten. Een asbestdak verzekeren wordt lastiger. Daarbij verhogen meerdere verzekeraars hun premie en verlagen ze de dekking van de kosten bij dergelijke schade.
Gedeputeerde Tijs de Bree voor energie, milieu, arbeidsmarkt en handhaving: “Het routeonderzoek bevestigt de urgentie van de aanpak van asbestdaken. Het zwaartepunt van het risico van asbestvezels komt nu nog meer bij verspreiding in de leefomgeving te liggen. Dat is een onwenselijke situatie en het brengt naast gezondheidsrisico’s ook meer financiële risico’s voor asbestdakeigenaren met zich mee. Door de aanpak van asbestdaken te koppelen aan andere maatschappelijke opgaven, zoals de energie- en landbouwtransitie, vergroten we het resultaat. Bijvoorbeeld door het vervangen van asbestdaken door zonnepanelen.”
Het onderzoek werd mede gefinancierd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincies Drenthe, Flevoland, Gelderland, Groningen, Noord-Brabant, Noord-Holland, Utrecht en de gemeenten Almere, Assen, Hof van Twente, Lelystad en Rijssen-Holten.