Duurzame Warmteschijf helpt gesprek over installaties

De Duurzame Warmteschijf helpt opdrachtgevers en opdrachtnemers bij het maken van keuzes. “Als de ambitie is om de woningen te gaan verwarmen met een warmtepomp, kan je in gesprek over wat dat betekent voor de andere twee taartschijven: de warmtebehoefte en het afgiftesysteem.”

Van verwarmen op aardgas naar verwarmen op duurzame energie is, met alle beschikbare opties en randvoorwaarden, alsof je van een ‘puzzel van vier stukjes naar eentje van duizend stukjes gaat”. Die vergelijking is te lezen in de inleiding van de publicatie Strategisch kiezen van duurzame installaties – Een redeneerlijn voor individuele oplossingen.

Auteurs Marten Witkamp en José van der Loop van Stroomversnelling schreven het rapport mede op initiatief van Aedes, Bouwend Nederland, Techniek Nederland en OnderhoudNL. “Het maakt onderdeel uit van het leertraject dat de hele markt moet doormaken”, licht Witkamp toe. “De overgang op duurzame energie is geen kwestie van de gasketel eruit en een warmtepomp erin. Er zijn allerlei zaken waar je iets vanaf moet weten. Je kunt proberen dat uit te besteden, maar onze stelling is dat je de basis ook zelf moet kennen. Anders kun je niet goed uitbesteden, inkopen en mensen inhuren.”

Primaire doelgroep van de publicatie zijn de opdrachtgevers, bouwers en installateurs secundair. De vraag om alle beschikbare duurzame warmteoplossingen op een rij te zetten kwam uit de praktijk, zegt Witkamp. Alle brancheorganisaties herkennen de analogie van de puzzel. Waar moet je als Techniek Nederland nu op insteken qua opleidingen? Wat moeten installateurs nu adviseren richting opdrachtgevers? Bouwers, die installaties over het algemeen uitbesteden, zien ook dat ze meer kennis over de materie nodig hebben. “Vanuit opdrachtgevers bezien: elke organisatie heeft mensen in dienst die dit alles een paar jaar geleden nog niet wisten en zich dit eigen moeten maken”, zegt Witkamp. “Elke adviseur zegt weer iets anders en er zijn zó veel rapporten die je tot je kan nemen, die allemaal wel iets zinvols zeggen. Er was, kortom, behoefte aan een overzicht.”

Duurzame Warmteschijf

Strategisch kiezen van duurzame installaties (120 pagina’s) is uitgebracht in 2022, met een update in juni 2023. Om de kennis uit de publicatie gemakkelijker toe te passen in de praktijk, is in februari 2024 de Duurzame Warmteschijf gepubliceerd. Een soort versie in het kort, met een bijbehorende ‘praatplaat’ om keuzes op vast te leggen.

Die praatplaat is gebaseerd op drie vuistregels die de publicatie hanteert om isolatie- en installatiekeuzes op elkaar af te stemmen. Dat zijn: (1) De benodigde aanvoertemperatuur om de woning warm te krijgen kan door de installatie worden geleverd; (2) Het vermogen van het afgiftesysteem past bij het warmteverlies van de woning; (3) Het vermogen van de warmte-opwekker past bij het warmteverlies van de woning.

“Evident misschien”, zegt Witkamp, “maar als je ze niet op een rij zet, kunnen ze leiden tot situaties waarbij woningen niet warm worden in de winter, of installaties op de top van hun kunnen worden gekozen. Dan moeten ze te vaak op 100% draaien, wat niet goed is voor het rendement en het geluid. Of andersom, dat een te grote warmtepomp wordt gekozen die dan vaak aan- en uitgaat, wat weer niet goed is voor de levensduur.”

Door de ‘praatplaat’ te gebruiken kijken opdrachtgever en opdrachtnemer naar de wisselwerking tussen de vuistregels, die als taartpunten op de Duurzame Warmteschijf terugkomen. “Als de ambitie is om de woningen te gaan verwarmen met een warmtepomp, kan je in gesprek over wat dat betekent voor de andere twee taartschijven: de warmtebehoefte en het afgiftesysteem. Zitten er dikke, overgedimensioneerde radiatoren in de woningen? Dan hoef je misschien niet zoveel te doen aan het afgiftesysteem. Meestal zul je wél iets moeten doen aan de warmtebehoefte.”

Individuele oplossingen

De Duurzame Warmteschijf en de onderliggende publicatie zijn gericht op individuele oplossingen. De collectieve optie (een warmtenet) wordt evenwel in het onderliggende rapport kort genoemd, maar meestal wordt die afslag al in een eerder stadium genomen door de gemeente.  “Voor warmtenetten is het inhoudelijk overigens niet heel anders: je hebt nog steeds te maken met de warmtebehoefte van de woning, het vermogen van het afgiftesysteem en een warmtebron.”

Standaardiseren

Een doel van de publicatie en de Duurzame Warmteschijf is om iets meer te standaardiseren in oplossingen. “Elke context kun je aangrijpen om alle vragen weer helemaal opnieuw te beantwoorden. Als je wil optimaliseren, dan zou je dat moeten doen. Je kan ook zeggen: we kiezen voor een aanpak die in heel veel situaties goed werkt. Dan accepteren we bijvoorbeeld dat we soms in een paar woningen te veel doen, maar dan kunnen we wel steeds hetzelfde doen en daarop trainen en opleiden en optimaliseren.”

Voor de auteurs – die met allerlei experts hebben gesproken - is dat soms schipperen gebleken. “We hebben in de grote publicatie oplossingen niet helemaal weg willen zetten. Tegelijkertijd proberen we ook wel aan te geven wat het váákst een goede oplossing is, om een beetje richting standaardisatie te gaan. Dat schuurt natuurlijk wel een beetje.”

De Duurzame Warmteschijf is wat Witkamp betreft geslaagd als de basiskennis is geïnternaliseerd. “Nog een criterium voor succes: als we hier over aantal jaar nog eens naar kijken en we een aantal oplossingen kunnen wegstrepen, omdat ze in de praktijk niet zo veel worden gebruikt. Daar wordt het weer wat eenvoudiger van.”